Ўзбекистон халқ шоири Тўлан Низом ижодига ва ҳаётий фаолиятига бир назар.

Бўзтўрғай

(Ўзбекистон халқ шоири Тўлан Низом ижодига ва ҳаётий фаолиятига бир назар)

 

Андижонда "Бўз" деган гўзал қишлоқ бор.

Бир четида ям -яшил ўрмон барпо этилган бу сўлим -салқин қишлоқ маркази ҳозир мўъжаз шаҳарчага айланган бўлиб, кўчаларининг икки чети азим мажнунтоллар тераклар ва сарв дарахтлари шамолларда чайқалиб ётади.

"Бўз" бир пайтлар қуш учса қаноти, одам юрса оёғи куядиган чўлу биёбон бўлган десалар, ишонгингиз келмайди.

Бўзликлар адабиётни, санъатни севадиган, шоир ёзувчиларни, санъаткорларни қадрлайдиган халқ.

Бу қишлоқдан халқимиз орасида ўзининг "Топишмоқ" шеъри билан машҳур, ажойиб шоир ва "Сарбадорлар" романини ёзган таниқли ёзувчи , Ўзбекистон халқ шоири, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг раиси Муҳаммад Али етишиб чиққан.

Муҳаммад Алини ўзбекнинг Пушкини десак, мубалоға қилмаган бўламиз.

Бўзнинг донғини дунёга танитган яна бир лирик шоир Ўзбекистон Халқ шоири Тўлан Низомдир.

Тўлан Низомнинг ўз ижодий услуби, бировларникига ўхшамайдиган алохида сози, латиф овози борки, унинг шеърларини, достонларини бир марта ўқиган одам яна қайта қайта ўқигиси келаверади.

Чунки Тўлан Низом асарларида ифода соддалиги билан ўқигувчини сеҳрлайдиган ички дард, маҳзун мусиқа бор.

Тўлан Низом шеъру достонлари ўз ўқигувчисини худди Бўзнинг чуқур ва тезоқар дарёси "Сариқ жўга" сувлари каби бешик -бешик бўлиб лопиллаб олисларга оқизиб кетиб қолади.

Гоҳо эса унинг шеърлари Бўзнинг тонги далалари, юлғунзорлари узра  муаллақ қанот қоқиб, чулдираётган тўрғайни эслатади.

Тўлан Низом нафақат гўзал лирик шоир, балки нон увоқ топса, бошқалар билан тенг бўлишиб ейдиган қўли очиқ, саҳоватли, қалби тонглар каби беғубор, барчага яхшиликни раво кўргувчи, меҳмонга жонини ҳам беришга тайёр олийҳиммат ИНСОНдир.

Унинг дастурхонидан туз тотимаган ижодкор Ўзбекистонда камдан кам топилса керак.

Ўзбекнинг Гётега ўхшайдиган истеъдодли шоири Салим Ашур Бўз Педагогика Билим юртининг меҳмонлар дафтарига дастхат қолдираркан, устози Тўлан Низомнинг адабиётимиз олдидаги буюк хизматларини эътироф этиб, "Бўз"ни шоир ёзувчиларнинг Маккаси дея атаган эди.

Тўлан Низом қизиқ латифалар эшитса, кўзларидан ёш чиқиб кетгунча қах -қаха отиб куладилар.

Баъзи бошқалар муваффақиятидан қувона олмайдиган хасадгўй, бахил кимсалар каби хунук ишшаймайди.

Мана шу бағри кенглиги, ҳалоллиги ва бировга ёмонликни раво кўрмагани учун ҳам Тўлан Низомга Худои Таоло Ва Таборак молу дунёю юксак обрў ҳурмат, мартабаларни, илоҳий илҳому гўзал асарларни ато этган бўлса не ажаб.

Ижодингизга барака, Тўланбой ака!

 

 

Ҳурмат билан, Холдор Вулқон

 

Тўлан Низом

Тўлан Низом 1939 йил 17 августда Андижон вилояти, Бўз туманидаги Бешгул қишлоғида туғилган. Ўзбекистон халқ шоири (1998). Андижон педагогика институтини тугатган (1965). Биринчи шеърий тўплами — «Сенинг эртакларинг» (1970). «Ифтихор» (1982), «Ой қизлар» (1988), «Муқаддас руҳ» (1993), «Ватан туйғуси» (1993), «Чаман ичра», «Акс-садо», «Интизорлик» (1994), «Даҳр боғи» (1995), «Сайланма» (1998) каби шеърий тўпламлари эълон қилинган. Достон ва лирик қиссалар ҳам ёзган («Чўлпон»; «Мажнунтол йиғиси»; «Руҳи равоним», 1993; «Уч сўз», 1995; «Ботмай қолган ой», 1996 ва бошқа). «Меҳнат шуҳрати» ордени билан мукофотланган (2003).

ДЎСТ

 

Қанот боғлаб бугун учмоққа шайман,

Торликда чарх учган қушга ўхшайман,

Ҳақ дебон сайрайман, ҳақ деб қақшайман.

Илҳомим фаввора, шундоқ яшайман,

Фавворалар ичра фаввораман, дўст.

 

Манзилга интилдим, ета олмадим,

Ё, бошимни олиб кета олмадим,

Юракка борини бита олмадим,

Довонлар бор ҳали, ўта олмадим,

Оворалар ичра овораман, дўст.

 

 

 

 

 

Одил Ҳотам

Биз қачон қутлаймиз бир-биримизни

 

Боғлар аро ранглар тўлғоғи

Туйғуларга олтин бешикдир.

Яшилликнинг сим-сим титроғи

Оқшомдаги ойдин қўшиқдир.

 

Табиатни англамоқ ҳам бахт,

Бахтдир ёмғир сирин тингламоқ.

Чақинларнинг чарақлаган шаҳд –

Қиличига ётдир зангламоқ.

 

…Тўлғоқларда туғёнлар чақнар,

Лабларингда туғилар исмим.

Кўзларингда мингингчи марта

Эриб кетар юрагим, жисмим…

 

 

* * *

 

… Тўлғоқ тутар дарахт жисмини,

Англамайсан, недан бу титроқ.

Сен билмаган бир қиз исмини,

Қулоғингга шивирлар япроқ.

 

…Харсангтошлар келар жунбушга,

Англамайсан, недан бу титроқ.

Орзуларинг ўхшайди қушга

Ҳамон сим-сим шивирлар япроқ.

 

…Толиқади охири бир кун,

Англайдирсан недан бу титроқ.

Қуёш эса ботар… сен бутун

Сарғаясан мисоли япроқ.

 

 

ҲАМОН…

 

Вазмин харсанг тошлар, жасур қоялар,

Мангулик ҳукмига маҳкум посбондир.

Булут, қуш қаноти солгай соялар,

Осмонда уммону уммон осмондир.

 

Бари ўз ўрнида, бари мунтазам,

Ҳаракат жадвали боқий, устувор.

Табиат – мўъжиза, борлиқ – муҳташам,

Ҳар бир зарра ўрни аниқ, барқарор.

 

Яхлит бир хулоса, яхлит силсила –

Машшоқ қўлидаги мукаммал чолғу.

Оҳанглар борлиғи – умид, ғулғула –

Шўх наво кўнгулдан олгайдир улгу.

 

Саҳролар сарғаяр, ёшарар боғлар,

Селдай оқаверар шамол хониши.

Ҳамон кетмагандир ойдаги доғлар,

Борлиққа мезондир қуёш ёниши.

 

…Ҳаёт-мамот аро топганча омон,

Тафаккур амрида ташларкан қадам.

Ўзини, шайтонни енголмай ҳамон,

Икки жаҳон аро кетмоқда ОДАМ…

 

 

* * *

 

Намчил ҳаво, ҳазин, рутубат,

Парво қилмай қарға, зоғларга.

Вужудингга қилмай ҳеч шафқат,

Чиқиб кетсанг баланд тоғларга.

 

Олавериб ўзлигинг ҳақин,

Мувозанат жадвалини туз.

Бораверсанг қуёшга яқин,

Қолиб кетса пастда ҳорғин куз…

 

 

ГУРЛОВУҚДА

Абдуғани ЖУМАЕВга

Осмон кенгаяди юрганинг сайин,
Тоққа чиқа-чиқа тораяди йўл.
Шўх ел бодомзорни эркалар майин,
Вазмин харсангтошлар силкиб қолар қўл.

Неларни шивирлар қушларнинг лаби,
Уфққа сингишар жилвагар боғлар.
Тикланар курашга тушмоқчи каби,
Мушаклари бўртган паҳлавон тоғлар.

Илҳом тошқинида қалқир мўъжиза,
Буюк қудратга лол қолаверасан.
Ўнгданми, сўлданми, қоя устига,
Ёнбошлаб сувратга олаверасан.

Бошингдан қуёшнинг нури кетмагай,
Руҳларми, ортингдан борар изма-из.
Барчага ҳам сендек насиб этмагай
Абадият билан бўлмоқ юзма-юз.

 

 

 

 

 

Манба: Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг "Ижод.Уз" сайти.

 

 

 

 

Ойдин Ҳожиеванинг ойдин шеърлари

 

Мен бир пайтлар болалар учун "Қоратаппак" деган маъжозий қисса ёзганман.Ўша асарни "Гулхан" журналига олиб бордим.Журналнинг бош мухаррири Ойдин Ҳожиева  қўлёзмани кўздан кечириб, олиб қолдилар.Тўғрисини айтсам, ўшанда мен  у асарни журналда чоп этишларига ишонмаганман.Буни қарангки, кўп ўтмай "Қоратаппак" "Гулхан" журналида эълон қилинди.Яна қандай денг.Истеъдодли рассом Хуршид Зиёхонов чизган ажойиб рангли иллюстрациялар билан!Менинг тасвирий санъатдан озми кўпми хабарим борлиги учун анча мунча акварель ишлар мени ҳайратга сололмасди ўшанда.Аммо, Хуршид Зиёхоновнинг иллюстрацияларини кўриб, рассомнинг маҳоратига, юксак бадиий дидига қойил қолганман.Бугун Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг "Ижод.Уз" сайтига кириб, Ойдин опанинг шеърларига кўзим тушди.Қишлоқ манзаралари акс этган у шеърларни ўқиб, маза қилдим. Ойдин опа ўтмишни, болалик чоғларини қўмсаб, онасини соғиниб ёзган бир шеърида:

 

Тонг саҳарлаб ариқ бошида

Лампашишаларни ювади,

Офтоб тушиб кўзу қошидан

Шиша қурумларни қувади.

 

дея ёзадилар.Мисраларни ўқиркансиз, беихтиёр лампашишали чироқлар ёқиладиган электрсиз ватан ўтмиши, тозалигидан ярақлаётган лампашиша кўз олдингизда намоён бўлади, юрагингиз, руҳингиз ўша озода лампашишадай тозаради, ярақлай бошлайди.

Ташқарида — ғўзапоянинг

Ғарамида ухлайди шамол.

дея ёзадилар яна Ойдин опа.Бу ғўзапоя ғарамланган ўзбек ховлисининг, сокинликнинг, осуда кечанинг гўзал сурати эмасми?

Бола очар фикрингда булбул…

дейди шоира яна бир шеърида.Фикр инида мурғак булбул полапонлари!Нақадар гўзал!Ойдин кечага акс -садо бераётган булбул чах -чахи, кўздан нихон булбулнинг сурх новдалар, зангор япроқлар ичидаги ини, сариқоғиз полапонлари жонланади бу мисрада.

Ғўзапоя гулхан алангасида

Қўлларимни тутиб исинолмадим.

Юқоридаги мисраларни ўқиб, кузги шудгорларнинг туманли увотларида ёқилган олис гулханлар, гулхан шуъласидан ёришган шодон чеҳралар лоп этиб кўз ўнгингизда намоён бўлади.

Ойдин опа!Бир пайтлар Сиз менинг "Қоратаппак" номли қиссамни журналда эълон қилган эдингиз.Бугун мен океанлар ортида, "Мувозанат" номли сайтда Сизнинг шеърларингизни чоп этмоқдаман.Қачонлардир бир ижодкорга қилинган яхшилик осмонларда айланиб, айланиб, яна ўзингизга қайтиб келган бўлса не ажаб!Адабиётимиз, яқинларингиз, дўстларингиз, шогирдларингиз бахтига доимо соғ бўлинг, опажон!

Ажойиб шоир ва мохир таржимон Иброҳим ака Ғафуровга ва бошқа устозларга, адабиётшунос олимларга, шоир ёзувчи дўстларимизга, ватандошларга салом айтинг.

Ҳурмат билан, Холдор Вулқон.

 

 

 

 

Holder Vulkan(Volcano)

иMember of the Uzbek Union of Writers

 

I believe the time will come

All people living on this planet, Uzbek and Canadians, American and British, Japanese and French, Israel and Arab, German and Russian, and all the others are siblings and children of Adam and Eve! Therefore all of us, all people of the Mother Earth, regardless of nationality, race or religion, should live in peace and harmony as children of one family!

I believe the time will come when humanity will realize this and remove all the borders, the maintenance of which cost billions and billions of dollars for the budget, dismantle all nuclear intercontinental ballistic missiles and put an end to senseless wars once and for all.

And then the world will have one neutral capital and just one parliament and one a president. All citizens of the planet will have the same identification cards. People will be able to move about the planet freely without any visas and without bureaucracy. They will stop wasting crazy money on arms and wars, as well as on strengthening borders, on intelligence and counterintelligence, on the nuclear cruise missiles and anti-missile defense. Then, to everybody's surprise, terrorism and corruption will disappear from the face of the Earth.

Canada,Toronto.

 

 

 

 

Торонто дунёнинг энг гўзал шаҳарларидан бири.

Toronto is one of beautiful cities in the world.

Торонто, один из самых красивых городов мира.

 

Неъмат Аминов ҳақида

Ўзбек Адабиёти ҳажвчилиги ривожида Ғафур Ғулом, Саид Аҳмад, Неъмат Аминов, Анвар Обиджон ва бир қанча ёзувчиларимизнинг хизматлари беқиёс.Улар орасида Неъмат Аминов ҳатто ҳажвий роман ҳам ёзди.У романда Баширжон Зайнишев деган камбар елкали(сутулый) бир довдирроқ раҳбар бош қаҳрамон.Вафо аттор деган хасис одам образи ҳам борки у Саид Аҳмаднинг "Уфқ" романидаги Иноят оқсоқолга феълан ўхшашиб кетади.Бир ҳикоясида Неъмат Аминов эр -хотин диалогини ёзаркан, аёл кўчадан келиб, эрига: -Бекатда автобус кутиб турсам, бир чумчуқ "Карамель" конфетни тумшуғи билан тешиб, чўқилаб еяётган экан -деса, эри газетадан кўзларини узмаган ҳолда: -Чумчуқ чўқиётган ўша конфетни олиб, емабсанда -дейди.

Ҳа, Немат Аминовда бухороликларга ҳос юмор туйғуси кучли эди.Унинг асарларини ўқишга тутунган одам сира қийналмайди, зерикмайди.Мен Неъмат Аминов билан жуда қалин муносабатда бўлмаган эсамда,у ёзувчи  билан бир икки учрашиб, суҳбатлашгандик.Раҳматли асарларимдаги айрим камчиликларни рўйи рост юзимга айтиш билан бирга маслахатлар ҳам берганди.Бир куни ёзган ҳажвияларимни қўлтиқлаб, "Муштум" журналига, Неъмат аканинг кабинетига кириб бордим.Кўришиб, суҳбатлашдик.Муддаога кўчиб, асарни Неъмат Аминовга топширдим ва хайрлашиб, Андижонга қайтдим.Орадан бир неча ойлар ўтгач, яна "Муштум" журнали редакциясига кириб, Неъмат Аминовга учрадим. Ҳол -ахвол сўрашгач, Неъмат Аминов менга савол назари билан қараркан: -Хўш, хизмат? -деди.

-Эсингизда бўлса, бундан бир неча ой аввал сизга ҳажвияларим жамланган қўлёзма китобни ташлаб кетувдим.Шу асаримнинг тақдири билан қизиқиб... -дедим мен Неъмат аканинг паришонхотирликларидан ҳайрон бўлиб.

-Э, ҳааа, эсим қурсин.А, асарингизнинг номи нима эди? -деди хижолатли жилмайганича қизариб ва очиқ сейфига энкайган куйи тимирскаланиб Неъмат ака. Мен мийямга келган дайди фикрдан кулгим қистаб, сал бўлмаса портлаб кетай дедим.

Кейин: -Асаримнинг номи "Мовий тоғлар ёки Тянь -Шань" эди дедим.Бу гапни эшитиб, Немат ака  кула бошлади.Хижолатдан бадтар қизариб кетдилар.Чунки гуржинлар ишлаган шу номдаги бир комедия бўлиб, унда бир ёзувчи асарини нашр этолмай роса сарсон бўлади ва охири нашриётнинг томи қулаб, кейин эса, бино бутунлай вайрон бўлади.

Ўша ичакузди фильмни эслатганим учун Неъмат ака иккаламиз роса кулгандик ўшанда.

Ўзбекистон халқ ёзувчиси Неъмат Аминовни ҳам Ҳақ Таоло ўз раҳматига олиб, жойларини Жаннатдан қилсин.

 

Холдор Вулқон

Неъмат АМИНОВ 1937 йил Бухоро вилояти Ромитон тумани Питмон қишлоғида туғилган. Бухоро Давлат университетининг  тарих-филология факультетини тамомлаган. Ёзувчининг “Икки пуллик обрў” (1966 й.), “Қирқ учинчи почча” (1970 й.), “Лабиҳовуз хандалари” (1973 й.), “Жигари тўкилди” (1974 й.), “Елвизак” (1976 й.), “Тилло табассумлар” (1977 й.), “Чинорлар қўшиғи” (1984 й.), “Елкасиз полвон” (1986 й.), “Қаҳ-қаҳа” (1987 й.), “Қитиғи ўлмаган қиз” (1994 й.), “Бир аср ҳикояти” (1995 й.), “Ёлғончи фаришталар” (1997 й.) номли китоблари чоп этилган. У 1993 йилда “Ўзбекистон халқ ёзувчиси” унвонига сазовор бўлган.

Неъмат Аминов 2005 йил 17 октябрда вафот этган.

 

Ёзувчининг таржимаи ҳоли Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг "Ижод.Уз"сайтидан олинди.

 

Роман Холдора Вулкана "Жаворонки поют над полем"  Читать онлайн

Здравствуйте, дорогой Холдор  Вулкан!

 

Надо сказать, я восторге от "Писем". Читаю и громко смеюсь. Думаю,  "Письма Мизхаппара" - это самое удачное, самое лучшее Ваше литературное произведение. Это просто классика. Вы и тут остаётесь верны своему жанру реальной фантастики.Проявляя при этом тонкое чувство юмора. Вы собрали (взяли из жизни) все придурковатости, несуразицы, человеческие глупости, нелепости,  смешные ситуации, когда люди смеются друг над другом  и над собой  и выдали их в гротескной форме в одном произведении. Очень удачное произведение получилось!

Мне кажется, Вы переплюнули даже Марка Твена и Ярослава Гашека по части юмора. Поздравляю Вас!

 

С уважением,

Алик Вагапов.

Город Псков, Россия.

 

Профессиональный переводчик и преподаватель иностранного языка Алик Вагапов в свободное от работы время занимается переводами художественных произведений. Причем делает это довольно успешно. К примеру, в конце 2011 года издательство «Библиотека иностранной литературы» выпустило англоязычную версию классической комедии Александра Грибоедова «Горе от ума» (Woe from Wit). Московские книгоиздатели и эксперты посольства Великобритании высоко оценили его перевод. Более того, британцы признали псковский вариант лучшим среди всех существующих на сегодняшний день. Однако этого успеха пришлось ждать почти 10 лет.

Read more: http://smartnews.ru/regions/pskov/1106.html#ixzz2Sz3djL26

 

 

 

 

Холдор Вулкан

Полный текст повести о Мизхаппаре

 

 

Любое коммерческое использование запрещено без предварительного письменного согласия автора.(Холдор Вулкан)

"Странные письма Мизхаппара"

 

(Посвящается в светлую память великого юмориста Узбекистана Хаджибая Таджибаева)

Первое письмо Мизхаппара

Пусть это письмо, которое пишу сейчас, спеша как буря, бушуя словно тайфун, дойдет до руки многоуважаемого Сайтмират аки, который живет в тех странах, где процветает демократия как японская Сакура весной. Да будет это письмо понятно и ясно ему как полная луна в безлюдной тишины заснеженное поле колхозное, где мы весной сажаем хлопчатник.

 

 

 

 

 

 

Зулфия Мўминова

 

 

БЕШИКЛАРНИ АСРАГИН, ДУНЁ

Шеърлар
Тошкент
Ғафур Ғулом комидаги
Адабиёт ва санъат нашриёти
1988

Зулфия Мўминова 1959 йили Самарқанд вилоятининг Нарпай туманида туғилган. 1983

йили Тошкент Давлат Университетининг филология факултетини тугаллаган.

 

НАРПАЙДА КУЗ

Туман кўрпасидан кўриниб қолган
Оёғин узатиб мени кутар тоғ.
Олмаларнинг ширин нафаси қолган
Япроқларни ўпиб ерга қўяр боғ.
Эслайман: эскирган ел тегирмонни,
Ёнида дардларин тўкаётган тол.
Янтоқдек дасталаб оғир армонни —
Аравага ортиб қайтаётган чол.
Эслайман: хаёли қўзию қўйлар,
Сафсата сотишга вақти йўқ чўпон.
Эшигин хиёнат чертмаган уйлар
Ва қишлоқ четида ғамгин қабристон.
Йиғлаб шеър ёзаман барига тинмай
Бўғзимга жон бўлиб қадалганда сўз.
Кўзимдан шудрингдай оқади Нарпай —
Кўпригидан қишлоққа ўтаётган куз.

СОҒИНЧ

Оқшомлар юрагим сиқилган пайти
Манзар тутқичига суяниб оғир
Ўйлайман: қишлоққа подалар қайтди,
Товуқлар қўноққа қайтаётгандир.
Қўшни хотин эски девордан боқиб,
Овсини томонга узатиб сирин,
Қўлин белга қўйиб, қаттиқ тутақиб,
Ёмонлар тепса ҳам тебранмас эрин.
Шафтоли тўкилар куз этагидан,
Олмалар қалқийди ариқ бетида.
Чўпонлар қайтишар ўз эртагидан,
Ҳорғинлик ётолмай қолар кетида.
Шод яшар беланчак осилган толлар
Ўлан тўшагида — ўлкаларида.
Дарвоза ёнида ўтирар чоллар,
Уруш жароҳати елкаларида.
Алдаб кун кўрмайди бировни биров,
Нарпай кўчасига сиғмайди туҳмат.
Жуда оддийгина саволу сўров,
Турналар ҳақида боради суҳбат.
Мен бир кун бораман, кўзларимда нам,
Ул оддий ва буюк саволлар томон.
Бораман эрини ёмонласа ҳам
Хиёнат қилмаган аёллар томон.

* * *

Бу ҳижрон тунида ҳориб зиёда,
Борар йўлларимга термулиб муштоқ.
Унутиш қийнаган катта дунёда,
Мени унутмайди кичик бир қишлоқ.
Бу ҳижрон тунида билганча сирим
Қоқигулда сариқ чироқ сиғинар.
Болалик ёдимни ўраганча жим,
Пахсали деворлар мени соғинар.
Бу ҳижрон тунида қошин чимириб,
Бир сўзни айтолмай дадил ҳушида.
Пайдор қўлларини кўксига бериб,
Мени бир баҳодир кўрар тушида...

* * *

Остонамда йиғлаётир куз,
Остонамда гангийди шамол.
Остонамдан олислаган из —
Остонамда оғир бир савол.
Мен барини тушундим ногоҳ
Ҳазонларни юзга босиб жим.
Остонамда мен қилган гуноҳ —
Ёлворишни билмаганлигим.

НАРПАЙЛИК БАХШИ

Бахши ўғлининг хушрўйгина келинига хиёнат қилганини эшитиб, ўғлини оқ қилишга отланди.

Шунда келин отанинг йўлини тўсиб, эрини оқ қилмасликни ёлвориб сўради: «Хиёнаткор ўша ёт аёл билан тўй қилиб қовушишига розиман, фақат тўй куни мени уйга соқчисиз, қоровулсиз қамаб қўйингки, ташқарига чиқишнинг иложи бўлмасин, акс ҳолда тўй азага айланиши мумкин», деб ёлборди. Бахши ўйлаб-ўйлаб, охири келини учун ёғочдан ковуш тайёрлатди,ковушнинг ичига сонсиз михчалар қоқтирди.
Келини совуқ, қорли қиш тунида, жон олгувчи ковушни кийиб ташқарига чиқа олмаслигига ишонган бахши тўйга розилик берди. Тўй яримлаганида келинидан хабар олгани келиб қорда қонли изни кўрди.
Демак, кенг дала-даштнинг бир чеккасида аёл жасадига қор ёғаётир. Бахши бу сўзларни йиғлаб айтди:


Бу қордаги қонли из
Боврим, сенинг изингма?
Мунг қоплаган ғамли кўз
Жон-жигарим, кўзингма?

 

 

 

Манба: www.ziyouz.com кутубхонаси.

 

 

Таниқли ўзбек ёзувчиси Собир Ўнар ҳақида

 

Ўзига ҳос ёзиш услубига эга бўлган юксак дидли, истеъдодли ва камтарин ёзувчи Собир Ўнарнинг ёзган асарларини одам иштиёқ билан, ҳеч қийналмай бир зумда ўқиб қўйганини ўзи ҳам сезмай қолади.

Кейин мазахўрак бўлиб, унинг асарларини излай бошлайди.

Собиржон насрий асарлар ёзсада, унинг ёзганларини ҳудди лирик шеърни ўқигандай қайта -қайта ўқисангиз ҳам зерикмайсиз.

Собир Ўнар ижодида ўзи туғилиб ўсган қишлоқ одамларининг содда, шу билан бирга машаққатли ҳаёти асосий мавзу ўлароқ, қишлоқда яшаётган халқимизнинг қувончу шодликлари, ғам -ташвишлари, қайғу ҳасратлари, муаммолари бежалмай, хаспўшланмай, қандай бўлса шундайлигича ёрқин бўёқларда махорат билан акс этдирилади.

Ҳа, ҳақиқий маънодаги ижодкорлар асалариларга ўхшайдилар.

Улар асар эмас,  АСАЛ ёзадилар.

Бу сўзларимга ишонмаганлар Собир Ўнарнинг қуйида эълон қилинаётган ажойиб ҳикоясини ўқиб чиқсин.Шахсан мен бу ҳикояни ўқиб, маза қилдим.

Кам бўлманг, қадрли  Собир Ўнар!

 

 

Сизга ва барча ижодкор дўстларга, ватандошларга ҳурмат билан, Холдор Вулқон.

 

 

Собир Ўнар.

Ака-укалар

(ҳикоя)

 

Тўғриси, бизнинг уйга қуёш ҳожи бобонинг иморатидан ошиб тушади. Офтоб бизга нурларини тўшашдан аввал ҳожи бобонинг уйини ёритади: кенг-мўл, девор-дармиёнсиз дашт ҳовлиси. Пастга эниб тушадиган жойда бир оёғи «оқсоқ» Т-28 трактори икки йилдан бери қадалган кўйи, ҳайкалдек туради, мабодо у юрса ҳам ё бирор транспортнинг шатагида, ё пастга қараб шўнғиб ўт олдирилади, қишлоқда аккумулятори соғ транспортни ўзи учратиш қийин.
Ҳар қалай трактор шу туришда бировга зарари тегаётгани йўқ. Ҳожи бобонинг кичик ўғлидан неваралари уни тайёр, «индамас» эшак қилиб минишларини ҳисобга олсак, «фойдали жонивор» қаторига қўшсаям бўлаверади.
Бир уйда уч оила жам бўлган. Катта ўғил чўлда, лекин бола-чақаси шу ҳовлида. Кичик ўғил шу ерда. Кичигининг болалари тўртта. Ўртанчаси иккинчи марта уйланди. Биринчи хотини туғмас чиқди — қўйиб юборди. Иккинчисидан уч қиз бор. Келин, қишлоқ тили билан айтганда нақ «қора товон», яъни кеча-кундуз тиним билмайди, ёзда, кузда яқин-атроф қирнинг тезагини ясалгандай қилиб уйига ташийди. Қиш бўйи уч рўзғор шу ўтин ҳисобидан исинади, роҳатланади. Албатта, бошқалари ҳам қараб туришмас, аммо каттаю кичикнинг тилида шу келин. Кам уйқу ҳожининг ҳар таҳоратига илиқ сув тайёр, ҳар чой сўраганида аччиқ чой ҳам тайёр. Одамлар унга ўғил тирноқ тилашади. Кўпнинг дуоси кўл, боз устига ҳожи бобоям қишлоқда ягона ҳожи — дуоси ижобат бўлиб, ажабмас, Оллоҳ ол қулим деб ўғил ато этса.
У кампири билан яшайдиган кичик нашахонанинг деворига ҳожининг онасидан қолган чилдирма оқ сурпда сақланади. Табаррук. Кампир юз ёшни қоралаб қазо қилди. Тўқсон ёшларидаям авжи келиб сумалак бошида ё артисти йўқ тўйларда қарсиллатиб бир-икки терма айтиб ташлаб келинчакларни ўйнатиб юборар эди.
Бултур ҳожи бобо Маккаи мунавварага, ҳаж зиёратига борганида онасини ҳам ҳажжи бадал қилдириб кепти. Яхши-да. Шундан бўлса керак, бу уй нурли, баракали.
Менинг синфдошим, ҳожининг кичик ўғли кўпкарига қизиқади. Бир чўбири бор. Гаштак кўпкариларда ҳа-ҳа деб тўдага уриб туради. Норбўта обдон ичар эди, отаси ҳожи бўлгач, таққа тўхтаб номозхон бўлиб олди. Лекин «шайтон ўйини» — кўпкаридан қолмайди.
Биз эртага Қизил олмада бўладиган кўпкарига икки чавандоз ва икки яйдоқ кечин ола йўлга тушдик.
Мен Қизил олмага эмас, шу қишлоқнинг бошидаги қайнотамникига, Ингичкага борамиз, отларни қантарамиз, жойи бор, эрталаб тўйхонага тушамиз, дедим. Кўмак ака бунга кўнмади. Тўй эгаси Қорабош менинг қирқ йиллик қадрдоним, борсак, ҳамма нарсани тўкиб ташлайди, бошқаникига борганимизни эшитса хапа бўлади, деб туриб олди. Қоронғу тушган, лекин электр йўқ. Бизда-ку, кечқурун икки-уч соат чироқ ёнади, бу шўринг қурғурларда шуям йўқ экан.
«Тўй тоға» деб товуш берганимиздан сўнг кимдир оёғига калиш кийиб чиқди. Қорабош аканинг армия жўралари келиб, улар билан ичиб маст бўлиб қолганини айтиб, бермон томон бошланглар, деб сойнинг нариги бетида турадиган Эсиргап дегич укасиникига бошлади. Эсиргап бир чағат жойдан уй солган экан, отларимизгаям жой тегмай, дуч келган жойга боғлаб ичкарига кирдик. Ўртада мойчироқ, кун совуқ, печкага ўтин ташланмаган, қунишибгина ўтириб олдик. Бир маҳал дастурхон келди, нон йўқ; аллазамон ўтиб нон келди, чой йўқ. Оббо, бу ёғи неча пулдан тушди энди деб ўтирабердик. Кўмак аканинг жонига тегдим:
— Ҳалиям кеч эмас, сурдик бизнинг қайнотаникига.
Аммо ака унамади. Қайнотанг меҳмон қилолмайди. Булар эл кезиб юрган, донғи чиққач одамлар деб мени мулзам қилди.
Яна бир муддатдан сўнг бир тақсимчада тош конфет ва бир тақсимчада, чамаси бултурги ҳайитдан қолиб кетган парварда келди. Бошқа ҳеч нарса келмади. Чавандозлар бирор ёғлироқ овқат еб қорин тўйғазиш қайғусида, биз ночавандоз, ҳайбаракаллачи Кўмак ака иккимиз тўйда эски ошналар билан мириқиб улфатчилик қилиш иштиёқида эдик. Додимиз Худога етмади чоғи, қамоққа тушган тўрт ўғлондай ўтиравердик. Овқатдан дарак йўқ, ҳеч ким хабар олмайди. Ухлайлик десак, уй совуқ, печкага ўт қаланмаган. Бир вақт бир одам келиб печкага ўт қалаб керосин сепди, олов ёнгандай бўлди, аммо у яна ўчди. Қайтанга уй тутунга тўлди.
Кўмак ака димиқиб деразани очди. Дераза ортидан бир ниманинг хириллагани эшитилди.
— Ана, меҳмонга сийлов деб қўй сўйилаётир, — деди Кўмак ака хурсанд бўлиб қўлларини бир-бирига ишқалаганча.
Лекин хирилдоқ узоқ давом этди ва бирдан тўхтаб, «онангни фалон қилай», деган бўғиқ сўкинишга айланди. Ҳар қалай бу «сийлов» биз учунми, бошқа бировга аталганми — дабдурустдан билиш қийин эди. Алоҳа, бунинг орқасидан тарсиллаган товуш келди. Чамаси икки эркак бўғишаётган эди.

 

 

 

Манба: Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг "Ижод.Уз" сайти.

 

 

Чори Аваз 1957 йил 11 декабрда Қашкадарё вилоятининг Ғузор туманида туғилган. ТошДУнинг филология факультетини тамомлаган (1985). «Ҳаётийлик чоғида», «Тортилган камон», «Уйғонишдан ўзга толе излама», «Куз эртаси» (1992), «Сайланма» (2003) каби асарлари нашр этилган. Фин эпоси «Калевала»ни ҳамда И.Такубоку, Р. Акутагава ва бошқа ижодкорларнинг асарларини ўзбек тилига таржима қилган. 1992 йил 29 ноябрда Тошкент шаҳрида вафот этган.

 

 

Шоир ёди

 

Чори Аваз ўзбекнинг истеъдодли шоирларидан бири эди.У ўзининг бир шеърида савдо дўконига кирган адабий қаҳрамон тилидан сотувчига қарата: "Менга ярим кило виждондан тортинг" қабилида ҳайратомуз сўз қотади.Ҳа, у кутилмаган ташбехларга бой, бошқа шоирларнинг ёзганларига ўхшамаган, ўзига ҳос  чапани шеърлар ёзарди.Чори Аваз булутларга ёндош баланд минорада арқонларни тортиб, қўнғироқ чалаётган қўнғироқбонни эслатарди гўё.У юз бераётган адолатсизликларга, ноҳақликларга лоқайд ғафлат ҳайлини уйғотишга чоғланган бедор руҳ эгаси эди.

 

Ёқасидан тутиб дунёнинг –

Силкитгинг келар…

Токи Ёмонлари тўкилгунича.

дея ёзган эди  шоир куйиниб.Мен Чори Аваз билан ҳамсуҳбат бўлмаган эсамда, унинг нашр қилинган китобларини ўқиганман.Шеърлари орқали танирдим, ҳурмат қилардим ва ҳозир ҳам шундай ҳурмат қиламан. Чори ака раҳматли Аъзам Ўктам билан қалин дўст эди.Аъзам раҳматлининг айтишича Чори Аваз виждонига қарши бормайдиган ҳалол инсон бўлган ва  Яратганга беш вақт ибодат қиладиган эътиқоди мустахкам шоирлардан эди.Ҳатто касалхонада, ўлим тўшагида ётиб ҳам ибодат қилишдан тўхтамаган дейишади.Афсус, шоирнинг умри қисқа экан, оламдан ўтиб кетди.Чори ака оламдан ўтган йиллар устозимиз Анвар Обиджон ва марҳум Аъзам Ўктамлар ташаббуси билан талабалар шаҳарчасидаги ётоқхона залида кечаси мўъжазгина ҳотира кечаси ўтказганмиз.Шунда шоирлар Чори Авазга бағишланган шеърларини ўқиб, унинг ҳаёти ва ижодий фаолияти ҳақида маърузалар тингланган.Ўша даврада мен ҳам Чори Авазга бағишлаб ёзган шеъримни ўқиган эдим.

Тўғрисини айтсам, "Баҳор ҳақида" номли шеър ёзилган пайт Чори Авазга бағишланмаган эди.

Ўша талабалар шаҳарчасида ўтказилган ҳотира кечасида инсон вафоти билан боғлиқ бўлгани учун ҳам бу шеърни Чори Аваз ҳотирасига деб ўқиганман ва кейинчалик бағишлов шундайлигича китобга киритилди.

Чори Аваз эса ҳотирасига шеър битилса арзийдиган шоирлар сирасидан эди.

Барча ўтиб кетган марҳум шоир ёзувчиларимизни, шу жумладан  Чори Авазни ҳам Худо раҳмат қилсин, Жойлари Жаннатдан бўлсин.

 

Холдор Вулқон

 

БАҲОР ҲАҚИДА

(Чори Аваз ҳотирасига)

Баҳор келаётир.
Ҳали ҳеч ким яшамаган баҳор.
Бултур сенинг изларинг қолган,
Сўқмоқлардан келаётир ул.
Очилади шубҳасиз энди,
Ҳали ҳеч ким ўпмаган,
Ҳали ҳеч ким хидламаган гул.

Баҳор келаётир,
Ҳали ҳеч ким ўлмаган баҳор…

1993 йил . Тошкент шаҳри .

 

Манба:

 

 

Фарид Усмон.

Бир пиёла сув

(қатра)

 

Чол қотиб кетган болишга тирсагини тираб ўтирди. Оёқларини кўрпачадан чиқариб узатаркан, чуқур “уҳ” тортди. Қўли билан пайпаслаб, кўрпача тагига қистирилган дастрўмолни олиб, ёшланган нурсиз кўзларини артди. Пахмоқ соқолини силар экан, кўнгли ўртанаётганини ҳис қилди. Кўз олдига муздеккина, қип-қизил бир тилик тарвуз келди.
Қани энди, ҳозир бир тилик тарвуз бўлса, вужуди сал ҳузур топарди, чанқоғи босиларди. Дардига малҳам бўларди. Балки… кўнгли ёришиб енгил тортармидийкин…
Чолнинг хаёлида тарвуз бозори гавдаланди. Ўтган йили пишиқчилик вақтида, бирорта тарвуз ё қовун олиб кетай, деб жума намозини ўқигач, бозорга кирди. Тарвуз-қовун тўп-тўп бўлиб ётибди. Харидорлар етилиб пишган қовунларни “тап-тап” уриб деҳқон билан савдолашади.
У айланиб юриб тарвуз сотаётган эски қадрдони Мамадалини учратиб қолди. Мамадали дўстини қўярда-қўймай ёнига ўтқизиб катта бир тарвузга пичоқ тортди. Улар тарвузхўрлик баҳонасида шомгача суҳбатлашиб ўтиришди. Қайтишда уни уйга таклиф қилди, кўнмади, лекин қўлтиғига бирмас иккита тарвузни қистириб қўйди. Кўтара олмайман, йўлда қийналаман, деб зўрға биттасини олгани кечагидек эсида.
Чол юзларига қўнган пашшани елпиб ҳайдаркан, дўсти ҳақида ўйлай бошлади. Ўшанда анча тетик эди. Балки ҳали ҳам бардамдир.
У қовоқлари ичига чўккан кўзлари билан озганлигидан шалвираб қолган оёқларига тикилди. Оёқларини йиғиб, тиззасини букди. Гўшти кетиб бўш халтага ўхшаган болдирларида ҳаракат қилиш учун мадор қолмаганлигини сезди.
Серфарзанд бўлсанг маъқул экан. Биттаю битта қизи ўзидан ортмайди. Кампири раҳматли вафот этгандан кейин чолнинг юрагини кўпроқ ёлғизлик даҳшати кемирарди. Энди-чи, энди боши ёстиққа тегиб қолгандан бери кўпроқ ёшлигини қўмсайдиган бўлиб қолди.
Ёшлигида ўт бўлган. Ҳеч нарсадан ҳайиқмаган. Ҳозиргидек чорасиз, ташна бўлмаган. Энди-чи?
Рўпарасида кўзига хира-шира ташланаётган деворлар ойнадек кўринади. Ана бу ниманинг товуши бўлди? Калтакесак чиқиллаганга ўхшадими, ё кўча эшик занжирини биров тақиллатдими? Невараси кириб келса-я, кошкийди, дарҳол “Кўчадаги ариқдан бир пиёла сув олиб кир” дер эди. Бир пиёла сув. Оғзи қуруқшаяпти. Тили танглайига ёпишиб қолгандек. Нимжон гавдасидан сўнгги қуввати ҳам чиқиб кетаётганга ўхшайди. Бир пиёла сув…
Хаёлан бир пиёла сувни, тиниқ зилол сувни сипқорди. Толиққан томирларига қон югурди. Бемажол вужудини кўрпага ташлаб оёқларини узатди. Бир пиёла сувнинг қуввати панжаларининг учларигача етиб бориб, ҳаракатга келтирди гўё.
Узала тушиб ётгиси келди. Нимжон қўллари билан кўрпани кўтариб, оёқларини йиғди. Боши айлангандек бўлди. Томоғи баттар қақрай бошлади. Нотекис ишлаётган миясида яна бир пиёла сув гавдаланди. У қуруқ лабларини бемажол тили билан яламоқчи бўлди. Бўлмади. Ютиниб қўя қолди. Ютинганда қуруқшаб қолган кекирдагини бир нарса тилиб кетди.
Ҳаёлида чопиб борарди. Ана анҳор. Тўлиб-тошиб оқяпти. Энгашиб бир пиёла сув олиб ичди, яна ичди, яна… Сўнг юзини ювди. Сув томчилари юзида мунчоқ-мунчоқ бўлиб қолди. Сув ҳайқириб оқмоқда. Ёшлик сингари ҳайқирмоқда. Худди ўзидай…
Ёшлик ариқдаги ўйноқи сув мисол. Тошиб оқади. Орқасига қарамайди. Тўсиқларга учраганда димланиб қолади, лекин у бу димланишга деярли эътибор бермайди. Ёшлик ҳам шу сингари, жуда тез ўтиб кетади. Ариқдаги сувдан ҳам тез. Ёшликда инсон бунинг қадрига етмайди. Уни эъзозлаш ўрнига таҳқирлайди, бевақт барбод қилади. Ёшлигини хазон қилганлар камми. Жуда кўп. Ёшлик қувватини эҳтиёт қилиш керак. Дунёда энг ёмон дард — кексалик. Мана шу дардни вақтинча бўлса-да, даф қилиш учун ёшлик бунёд этган кучдан фойдаланиш мумкин бўлсин. Оҳ ёшлик, қайлардасан? Қани, сендаги куч-қувват?!
Чол сўнгги жумлаларни пичирлаб айтди, кўзини очиб шипга қаради. Шу пайт бир нарса чирқ этгандек бўлди. У калтакесакмикан, қаерда чиқиллаяпти, деб диққат билан қулоқ сола бошлади. Қулоғига кўча томондан қадам товуши чалингандек бўлди. У бошини кўтариб оёқ товуши келган томонга қаради. Товуш яқинлашиб “ота” деган овоз келди. Чол киприкларини пирпиратиб сўридан пастга қаради.
— Менман, мен Равшанман, овқат олиб чиқдим, — деди яна ҳалиги жарангдор овоз.
Чол қўшнисининг кичик ўғлини таниди. Кучаниб боши томондаги пиёлани қўлига олди ва болага узатди.
— Сув ичасизми, ё чойми?
Чол қўли билан кўча томонни кўрсатди. Бола чопқиллаб кетди. У ариқдан бир пиёла сув олиб кириб, чолнинг қалтироқ қўлларига тутқазди. Чол сувни бир ҳўплаб чуқур нафас олди ва “худога шукр”, деб қўйди. Бир қултум сув унга забон ато этди. Қотиб қолган тили юмшаб, шукур келтирди. Энтикиб-энтикиб нафас оларкан, пиёладаги сувга сўзсиз тикилди. Бир кўтаришда пиёлани бўшатди. Бола пиёлани қўлига оларкан, “янами” деб сўради.
Чол:
— Майли, — деди. Бола яна сув олиб келди. У бу сафар ичмади. Ёнбошига қўйиб қўйди. Сувга тикилиб туриб боланинг жингалак сочидан силади ва секин:
— Раҳмат, болам! — деди.
Бола чолнинг гапини уқмади. Кўчага қараб чопди. Чол унинг югуришига қулоқ солиб туриб, ўзининг ёшлигидаги оёқ товушларини эшитгандек бўлди.

 

 

 

Манба: Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг "Ижод.Уз" сайти.

 

Жаворонки поют над полем-Холдор Вулкан