Холдор Вулқон таржима қилган япон хайкулардан айрим намуналар.
****************************Хайку ва танкалар гўзал табиат манзараларини, нарсалар ҳолатини тасвирлаш орқали ўқигувчига муайян руҳий кайфият, тиниқ туйғулар ва ҳайрат бағишловчи илоҳий сўз санъатидир.
Уларнинг ҳар бири табиат манзаралари билан боғлиқ японча саби, яъни инсон ёлғизлиги акс этдирилган мўъжаз картиналар, санъат асарлари десак тўғрироқ бўлади.
Япон хайку ва танкаларида киноя, нимкоса мазмун, фисқу фасод йўқ.
Шошилмай, сўзлардаги туйғу ва дардни дилдан ҳис қилиб ўқисангиз, у ёки бу ҳолатдаги табиат манзараларига термулган ёлғиз одам образини сезасиз.
Яна ҳам теранроқ тафаккур қилсангиз, ўша ёлғиз одам образи ўрнида ўзингизни кўрасиз.
Малъун, муваққат дунё ғам ташвишларию, ҳойи ҳавасларини, олифтагарчиликларни кераксиз тош каби елкадан улоқтирган қадимий япон шоирлари хайку ва танкалар ёзиш учун тоғ ўнгирларидаги кулба, капаларда ёлғиз яшаганлар.
Улар ўзини шоир қилиб кўрсатишга, унвону мукофотларга, молу дунё, уй -жой деган нарсаларга талпинмаганлар.
Ўз ёзган нарсаларини фисқу фасод, киноя билан кир қилмаганлар. Қулоч қулоч шғрлар ёзиб, сўзларни увол қилмаганлар.
Туйғу нималигини билмайдиган, руҳсиз ёзғаваларини шеър деб ўйлаб, ўқувчидан мақтов умидвор бўладиган шохерлар юпқа чопонидаги битларни териб ўлдиргани ҳақидаги эпизод билан ёлғизлик образини яратган япон шоирларини ҳеч қачон тушунолмайди.
Чунки уларнинг руҳида туйғу деган ҳислатнинг ўзи йўқ.
Қайтага: -Ие, товба, ўтирволиб, гуппи чопонидаги битларни ўлдирганини ҳам ёзадими одам? Оғзига кузги шамол кираётган чўчқа ҳақида ҳам ёзибди. Кимни назарда тутди экан? -дея ҳайрон бўлади, иштонсизнинг хадиги чўпдан деганларидай, осуда тонглар каби мусаффо хайку ва танкалардан ҳам фисқу фасод ахтаради.
Яъни, ундайлар руҳан озод эмаслар.
Хайку ва танкалар ёзувчи япон шоирлари эса, аксинча, «Одамлар нима дейди?» деган ҳавотирлардан батамом қутулган, руҳан озод ижодкорлардир.
Ўқиб, дам олинг. Ёқса, дуоларингизни дариғ тутмассиз. Таржималарни ўқиб, қантарилган руҳингизни туйғулар билан бир оз бўлсада озиқлантира олсангиз, ўшанинг савоби мен учун кифоя. Ижод ибодатимдир.
Холдор Вулқон.
***
Қорли тонг.
Яна қуритилган балиқни
ейман шекилли ёлғиз бир ўзим.
—————————-
***
Қишки дала.
Узоқларда юрар дехқонлар
қолган — қутган чўпларни йиғиб.
——————————-
* * *
Зоғча тутиб олдим.
Унинг кўзларига қараб билдимки,
куз келаётир…
————————
***
Ўлган ўғлин эслаб йиғлади ота.
Сўнаётган гулхан чўғлари
ўчиб қолди унинг кўзёшларидан.
—————————-
***
Эгнимдаги қоғоз кўйлагимни
ивитиб йиртибди
баҳор ёмғири.
————————
***
Ойдин қиш кечаси,
қор босган йўллар.
Итга отай десам топилмайди тош.
———————
***
Уфқларга ботмоқда қуёш.
Кузги дарё сувларида
ялтиллайди майда балиқлар.
————————
***
Чопоним юпқа.
Кун бўйи ўтириб, ундаги битларни
териб ўлдирдим.
—————————
***
Жуда қалин қор ёғибди.
Энди Хакбинз тоғидан
қандай ошиб ўтар одамлар?
————————-
***
Ёсинодаги гуллаган гилосларни
кўрсатайми сенга,
менинг қалпоғим?
———————————
***
Охир қувиб етдим ниҳоят,
ўтган баҳорни
олис «Вака» бандаргохида.
——————————-
***
Устунларига ҳас — хашак илинган
кўприк ҳайрлашаётир
тўлин ой билан.
———————————-
***
Вой баёв!.. Вой баёв!..
Яна нима дейиш мумкин сиз ҳақингизда
Ёсинодаги гуллаган гилослар?!
———————————
***
Чўчқа менга тикилди.
Қизиқишдан очилган оғзига
кирмоқда кузги шамол.
————————
***
Далада изғирин.
Тошларни тераман
кузги шамолда…
————————-
***
Қандай ивиб кетдима
боягина ҳув анави,
булутлардан ёққан ёмғирда!..
————————-
***
Узиликсиз кавшанаман.
Менинг овқатим —
гуруч кепаги.
—————————
***
Ҳой, ноинсоф чигиртка,
халтадаги гуруч ўзи оз,
эртагача етсин…
————————-
***
Ёлғиз, беғам, оппоқ капалак
Учиб айланмоқда пилдираб.
Ҳамма ёқда тош.
—————————-
***
Кулбам айвонида ёлғиз ўлтириб,
роҳатдан кўзларим юмиб, кавшаниб,
«Уембоси» қиёмин ейман . . .
—————————-
***
Ёлғиз ва сокин
жим — жит ўнгирларнинг
шаффоф тонглари . . .
——————————
***
Июль жаласи.
Ўприлиб кетдими дейманда,
осмон тўғони . . .
———————
***
Йўлда касал бўлиб қолдим.
Мана энди тунги зулматда,
тинглаяпман сел шовқинини . . .
—————————-
***
Қоронғи тушди.
Энди ойдин тоғлардан
ахтараман тунамоққа жой.
—————————
***
Нахот шу кул қолган бўлса
ёқиб юборилган кундалигимдан ?. . .
——————————
***
Мени бурга чақиб, ухлатмаяпти,
юлдуз тўла бепоён осмон . . .
———————————
***
Денгизларга тикилганимча
соҳилдаги ўтлоқда
бўшанаман , хожат қиламан.
—————————
***
Кузги шамолларда
От суғораман . . .
—————————
***
Яхшилаб чайнаш керак,
хафсала билан.
Гуруч бу гуручда…
——————————
***
Аёзли қиш кечаси,
совуқ изғирин.
Мен қаерда тунайман энди?..
—————————
* * *
Қандай қайсар одам !
Балиқ тутар қиш ёмғирида
қош қорайган чоғ . . .
————————
* * *
Дехқон кенг далада
менга йўл кўрсатди
юлинган шолғом билан . . .
———————-
***
Бошим узра учиб ўтди қуш,
тумшуғида нимадир чўқиб.
Мева шекилли . . .
—————————-
***
Касалхона деразасига
яқин олиб келишди мени.
Одамларни кўриб, қувондим.
———————-
***
Охири улоқтирдим
куя еган телпагимни мен.
Олти йил кийдим уни.
————————-
***
Лойқалатиб ариқ сувини,
дехқон шолғом ювар
ҳафсала билан . . .
——————————
***
Мен тун бўйи хайку ёзаман.
Камсуқумгина хотиним эса,
кийимини ямаб — ясқайди . . .
————————————
***
Буғда пиширилган шолғомни
Сузмага қўшиб еб,
ўлтирдим ғамгин . . .
—————————
***
Шаффоф сувда
қилт этмайди мудроқ балиқлар.
Кузги шамол . . .
———————————
***
Чирилдоқлар чириллар,
аммо минг афсус
қулоқлари кардир отамнинг…
—————————-
***
Қишлоқдан шаҳарга келиб,
гуллаган гилосни томоша қилаётган
дехқон ҳамёнини кесиб кетишди…
——————————-
***
Рангпар ой.
Менинг бирдан
тарвуз ўғирлагим келди негадир.
—————————
***
Қиш оқшоми.
Ховуздаги ўрдаклар устига
қор ёғаётир.
—————————-
* * *
Баҳор сели.
Океанга қуйилмоқда
бўтана сувлар . . .
——————————
* * *
Сел тошқини.
Оҳ, қанчалар тўлиб оқмоқда
қалъа атрофидаги зовурлар !
————————
***
Сув тошқини.
Мушук тушиб кетди оқимга
Сакраб ўтолмади бечора .
———————————
* * *
Ажойиб варрак кўтарилди
камбағалнинг томи устидан
кўм — кўк осмонга . . .
———————————-
* * *
Қайиқ устида варақлари
тош билан бостирилган китоб.
Баҳор шамоллари эсар . . .
————————
* * *
Шолипоя чопгани чиқдим .
Қуш ҳам сайраб қўймас ақалли
тоғ ёнбағрида . . .
———————-
* * *
Мен бу ерни ағдаргунимча
кетиб қопти дала осмонида
сузиб юрган бир парча булут . . .
————————-
* * *
Кун узоқ чўзилар.
Кўприкка қўнганича турар тустовуқ.
Кетмайди учиб . . .
—————————
* * *
Узоқда учмоқда бир гала ўрдак.
Кетмонимни чайқайман ариқда.
Ғақ этади нимадир сувда . . .
—————————
* * *
Булбул сайраяпти,
ҳар замонда ташлаб қаҳрли назар
менинг кулбамга . . .
—————————
* * *
Дехқон ишлаётган
орол устида ҳам
тўрғай қўшиғи . . .
———————————
* * *
Яшил жавдаризор.
Тўрғай кўтарилди дала устига
сўнг яна пастлади . . .
—————————
* * *
Нарсаларни ёруққа қўйиб,
кузатаман соялар туғилишини
кузги чошгохда . . .
————————-
* * *
Куз кечаси.
Ўралади нўноқ йўловчи
юпқа кўйлакка . . .
——————————
* * *
Таралмоқда о — о — о — оу !
Мунгли чорлов акс — садоси.
Тун қўйнида дайдийди буғу . . .
————————
* * *
Кузги тоғда ибодатхона.
Айвонда турганча тингладим маюс
буғу чорловин. . .
————————
* * *
Буғу овози
олисга жаранглаб сингади
маюс ва маюс.
————————-
* * *
Илгакланган эшик.
Ҳовли саҳнасида ивирсиб юрар
хазонрез шамол. . .
———————-
* * *
Акиллайди безовта кўппак,
ажратиб қуриган хазон шитирин.
Ховлида бўрон . . .
——————————-
* * *
Оппоқ хризантема.
Мана қаршисида тўхтаб қайчи ҳам
қотиб қолди бир дақиқага .
———————
* * *
Товуқлар катакда ухлашаётир.
Қор эса янада қалинроқ
қоплаётир далалар устин.
——————————-
* * *
Ҳой, ҳовлида яна не шовқин?!
Бу қўриқчи, кучли шамолда
ерга қулаб тушди гурсиллаб.
—————
* * *
Ёввойи ғозларнинг галаси
ғоғолаб пастлади яйдоқ далага .
Кучаймоқда тунги совуқлар . . .
——————
* * *
Қизилиштон тақиллатмоқда.
Кун ботса ҳам ҳамон тинмайди
ҳамон ўша эски жойида . . .
——————-
* * *
Ўчоқ бошидаги ковакда
куйлар тамом ўзин унутиб
таниш чирилдоқ . . .
—————-
* * *
Тешик соябон —
қишлов учун қўл келди жуда
кўршапалакларга . . .
—————-
* * *
Совуқ тун.
Жиғимга тегиш учун қўшнилар атай
қозон тақирлатаётирми?
—————-
* * *
Сичқон чиқиб борар
кўрпам ёнидаги жинчироқ сари.
Ёғ ҳам музлабди . . .————
Холдор Вулқон таржима қилган япон танкаларидан айрим намуналар:
**************************
***
Булутлардан сизиб ўтаётган
ойнинг хира ёғдусида
тошаётган дарё соҳилидаги
шолипоялар аро
бошоқлаган шолилар хиди . . .
————————
***
Наҳот ҳеч ким келмас ўлганимдан сўнг
сўппайиб ётган ёлғиз қабримни
зиёрат қилмоққа, кўз ёши тўкиб?
Ўлганингдан кейин унутилишингни
Ўйламоқ қайғули . . .
———————————
***
Эшитдим , Бокусий тарк этибди
охири бу телба дунёни.
О, куз бунчалар маюс ва ғариб,
ҳаттоки юрт ба юрт дайдиб юрсамда,
ҳатто еб — ичсамда, ҳузурлансамда ! . .
——————————
***
Февраль ойи охирлаб борар,
олис момақалдироқ товуши —
баҳорнинг илк акс — садоси.
Денгиз чиғаноғида Саке қайнатяпман
кимсасиз соҳилда бир ўзим, ёлғиз.
————————
***
Қаерда , қандай ва қачон ,
тарк этаркинман бу дунёни мен.
Мен ҳаётим ҳақида ўйлайман,
ўйлайман ўлимим ҳақида узоқ
ойдин Ино текислигида.
—————————
***
Изтиробли ўйлар оғушида жим
ўчоққа ўт қалайман, пуфлайман тутун
ва тун бўйи бедор ўлтириб,
ҳасратли бехудуд ўйга чўмаман,
қизарган кўмирларни ковлаб, ағдариб . . .
—————————
***
Сенинг фикринга қўшилмаган
одамларни савалаш шартми?
Яхшиси қўлинга толхивич олиб,
ўз — ўзингни аёвсиз савалаб,
моматалоқ қилган яхшироқ . . .
—————————
***
Ҳасратли ўй-хаёллар!
Бугун яна ўчоқдаги кўмир чўғида
саке иситяпман бир ўзим ёлғиз.
Кундан кун тобора қишга
сингиб бораётир Нирао дараси . . .
———————————
***
Мен ёмғирли тунда
пион гулларини соғиниб кетдим .
Сўнг тошфонарни ёқиб, оҳиста
ташқарига чиқдим, пион гулларини
кўриб келмоқлик учун.
———————-
***
Чироқ шуъласига талпинганича
парвоналар айланар учиб.
Уйда, мен билан ёнма — ён,
болаларим ухлар
эски — тускиларга ўраниб, қотиб . . .
——————————-
***
Дала ортидаги зовурда
бошларини чиқариб сувдан
бақалар куйлайди.
Баҳорги ўрмонларда эса
калиналар гуллабди оппоқ.
—————————
***
Уй олдидаги боғда
сукунатли сокин туманлар.
Тонги ғира — ширада
бадян шохларидан тўкилган
хазонларни супураман жим.
——————————
***
Бугун тунда жарангдор
овоз билан куйлар чирилдоқ.
Қаердадир шу яқин атрофда —
балки , мисол учун , ошхонада , ёки
сабзовот солинган тўрвада куйлар. . .