Холдор Вулкан

Член союза писателей Нового и Независимого Узбекистана

Аъзам Уктам

(Из сборника эссе «Далекие огни»)

Однажды я поехал в Ташкент, чтобы пообщаться с друзьями, которые работают в газетах и журналах. Приехав в Ташкент, я зашел в шестнадцатиэтажное здание, в котором располагался журнальный центр. Поскольку у них работа начиналась в 9 часов, мне пришлось подождать. Я стоял в сторонке, наблюдая за людьми, которые начали приходить на работу. И я заметил, как несколько поэтов и писателей прошли мимо меня. Смотрю — идет ещё один поэт по имени Аъзам Уктам. Я стоял у висячих телефонов, делая вид, что изучаю список, а на самом деле незаметно наблюдал за Аъзамом Уктамом. Вдруг Аъзам Уктам остановился и, глядя в мою сторону, говорит: — Холдор Вулкан? Я обернулся и сказал: — А-а, Аъзамджан, Саламалейкум. Аъзам подошёл ко мне, и мы поздоровались. Спросили друг у друга, как дела и так далее. — Ну что, Вы хотите подняться на какой-нибудь этаж? Может, зайдем ко мне — сказал Аъзам Уктам. — Да, пожалуй — сказал я. Аъзам Уктам показал своё удостоверение милиционерам и сказал, указывая на меня: — Этот человек со мной. Милиционер дал добро, и мы с Аъзамом Уктамом поднялись на лифте наверх. Аъзам Уктам был очень религиозным человеком. Поэтому, перед тем, как открыть свой кабинет, он произнёс: «Бисмиллахиррохманиррохиийм «. Мы зашли в его кабинет. Аъзам указал на кресло. — Садитесь, Холдор Вулкан. Я сейчас быстро приготовлю чай, и мы вместе будем завтракать. Где-то здесь должны быть печенье и пряники. С этими словами Аъзам Уктам налил воду в маленький чайник и, перед тем включить кипятильник, сказал: — Всю ночь я молился и читал Коран. От напряжения у меня опухли ноги — сказал он. Потом продолжал: — Ну, как поживаете, поэт? Как Андижан? — спросил он. — Спасибо, всё хорошо сказал я, и Аъзам снова начал говорить: — Недавно к писателю Анвару Абиджану приехал из Ферганы его друг-одноклассник. Они зашли в кафе и начали беседовать. Анвар Абиджан спросил у своего друга, мол, как там в Фергане. Его друг сказал: — Ты, помнишь, нашего одноклассника Таппарова? — Да, а что? — спросил Анвар Абиджан. — Он умер — сказал его друг. — Эх, Худо рахмат килсин. Царство ему небесное — сказал Анвар Абиджан, делая аминь, проведя ладонями сверху вниз по лицу. — Потом, еще один наш одноклассник Адихалим тоже ушёл из жизни — сказал друг-одноклассник Анвара Абиджана. — О, Аллах! А что с ним случилось? так он был жив и здоров, спортом занимался — удивленно сказал Анвар Абиджан. — Он ехал на велосипеде в соседний кишлак за хлопковым маслом и, вдруг, на основной дороге появились машины.Он хотел было нажать на тормоза, но они не сработали и он ударился в автобус «Икарус». Автобус ехал на бешеной скорости и уволок велосипед Адхалима на метрев двесте. Чаланга чаланг, чакада чаланг, чаланга чаланг!.. Тело беднего Адхалима нашли из кювета — объяснил друг Анвара Абиджана… Анвар Абиджан снова совершил аминь, проведя ладонями по лицу, и произнес: — Да будет ему земля пухом. Он был воистину хорошим человеком. Его друг снова заговорил: — Потом, этот Абдульджабар тоже неожиданно… — О-оо-оо! Бедолага. Он что, тоже в аварию попал? — спросил Анвар Абиджан. — Нет, он злоупотреблял спиртными напитками, и в результате его печень отказала.Почки тоже. Потом начались сахарный диабет, инсульт и так далее… Его тоже похоронили — сказал друг Анвара Абиджана, который приехал из далекой Ферганы. Тогда Анвар Абиджан сказал своему другу: — У меня такое чувство, что только мы с тобой и остались в живых. При этих словах от юмора двое друзей громко засмеялись. Закончив свой рассказ, Аъзам Уктам хотел поставить чай и, опустив в чайник с водой маленький кипятильник, вставил вилку в розетку. Тут возникло короткое замыкание, и кипятильник взорвался. Аъзам Уктам отскочил назад и от бессилья присел на стул. Мы засмеялись. Смеялись долго. Потом Аъзам сказал: — Эх, я чуть не погиб! Слава Аллаху, Алхамдулиллах, Алхамдулиллах!
Если бы что-нибудь случилось со мной, то пошли бы страшные слухи о том, что Холдор Вулкан, убив Аъзама Уктама, скрылся в неизвестном направлении. Мы снова засмеялись. Через год я зашел в библиотеку имени Захириддина Мухаммада Бобура в Андижане, чтобы убить время, читая подшивки газет. Я листал подшивку литературной газеты «Узбекистан адабиёти ва санъати», и вдруг на одной из её страниц я увидел фотографию Аъзама Уктама. Смотрю — там напечатан некролог и написано крупными траурными буквами «Узбекская Литература понесла большую утрату. Ушел из жизни поэт Аъзам Уктам». Прочитав некролог, я долго не мог придти в себя. Потом по мусульманскому обычаю совершил аминь, проведя ладонями по лицу и произнес: «Да благословит Аллах моего друга, честного мусульманина, талантливого поэта и хорошего человека Аъзама Уктама!

******************************

Холдор Вулқон
Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзоси

Шоир дўстим, марҳум Аъзам Ўктамни ёд этиб
(«Олисларда ёнган чироқлар» номли эсселар тўпламидан)

1999 йил август ойлари. Сиёсат сохасида йўлдан озиб, қилган нотўғри қилмишим учун Тошкента, «Дўрмон» ёзувчилар боғида мени хибсга олдилар. Лекин, негадир суд қилмай, хибсхонадан қўйиб юборишди. Озодликка чиқдим. Шундан кейин менинг хибсга олинганимдан хурсанд бўлиб, чапак чалиб, бошлари осмонга етган ғанимчаларнинг тарвузи қўлтиғидан тушди. Чунки улар «Холдор Вулқон энди тамом бўлди, унинг ёзганлари абадул абад матбуот ва нашриёт юзини кўрмайди. Қамоқда чирийди.» деган ўйда эдилар. Дўрмон воқеалардан кейин, гарчанд, хибсхонадан озод этилган эсамда, ижодкор таниш -билишлар, менга ҳайриҳох дўстлар ҳам мени йўқламай қўйдилар. «Сен учун керак бўлса, жонимни қурбон қилишга ҳам тайёрман!» деган «дўстларим» сувга тушган тошдай ғойиб бўлдилар. Бундай воқеалар эса, бошинга иш тушган пайтлар сени ташлаб кетмайдиган, сендан юз ўгирмайдиган дўстларни ғалвирдан ўтказиб берар экан. Шундай олмос доналари каби тарихий воқеалар ғалвирида қолган дўстларимдан бири фарғоналик истеъдодли шоир Аъзам Ўктамдир. Аъзамжон табиатан қувноқ, дину диёнатли, имони бутун, жасур, миллатпарвар, ёлғон гапирмайдиган, ҳалол, истеъдоди Худо томонидан юқтирилган юксак дидли, ҳақиқий шоирлардан бири бўлиб, гапирганда овози қор ғижирлашига ўхшаб кетадиган ажойиб инсон эди. Ҳаётимнинг тахликали, оғир пайтлари ҳеч йўқ ижодкор ҳамкасблар билан учрашиб, суҳбатлашарман деган илинжда газета -журналлар нашр қилинадиган 16 қаватли биногага борсам, ҳали у даргохда иш бошланмаган экан.
— Бироз кутинг — деди, пропуска пунктида ўтирган мелиса бола.
Ниҳоят ишхоналарига шошаётган таниш шоир ёзувчилар кириб кела бошладилар. Улар мени кўрсаларда, атайлаб ўзларини кўрмаганга олиб, ўтиб кетавердилар. Шу пайт ташқаридан шоир Аъзам Ўктам кириб келди. Мен шоирни синаш учун, атайлаб ўзимни қўрмаганга солиб, девордаги телефон рақамлари рўйхатига қараб турдим. Шунда Аъзам Ўктам, юришидан тўхтаб: — Холдор Вулқон! — деди. Мен уни энди кўргандай: — Э, Аъзамжон, Ассалому алейкум — дея шоир томон юрдим. Аъзам Ўктам мен томон юрди. Қучоқ очиб, қўришиб, ҳол-аҳвол сўрашгач, Аъзамжон менга: — Юқорига чиқмоқчимисиз?, — деди.
-Ҳа- дедим мен.
— Қани кетдик унда, — деди шоир ва “бу одам мен билан”, — дея, мелисалар назоратидаги пунктдан мени олиб ўтиб кетди. Биз лифтда юқорига кўтарилдик. Юқори қаватлардан бирига чиққач, коридордан юриб, бир эшик ёнида тўхтадик. Оёғига махси-калиш кийиб олган Аъзам Ўктам чўнтагидан калитни олиб, тажвид қоидаларига амал қилган ҳолда, қироат билан: “Бисмиллоҳир раҳмонур раҳийм”, -дея кабинетини очди. Биз ичкарига кирдик. Креслоларга ўтириб, дуо қилдик.
— Оббо, шоирэй, юрибсизми, шундай қилиб? Андижонлар тинчми? Ижодлар қалай? — деди, Аъзам Ўктам.
— Худога шукур, ҳаммаси яхши, — дедим мен.
— Мен эрталаб нонушта ҳам қилганим йўқ. Мана майиз, ёнғоқ, прянник, печенье ҳамма нарса бор. Ҳозир битта чой қўяман. Иккаламиз чой ичамиз, — деди, шоир тиззаларига шаппатилаб уриб, ўрнидан турар экан. Сўнг муштдан каттароқ чойнакка сув солиб, куймаланиб юриб, гапида давом этди: — Кечаси билан ухламай ибодат қилиб, “Қуръон” ўқиб чиқдим. Намоз ўқийвериб оёқларим шишиб кетди. Аъзам Ўктам шундай дея, тўхтаб, сўнг яна гапида давом этди.
— Яқинда денг, Фарғонадан Анвар Обиджоннинг синфдош дўсти келибди. Иккови кафега кириб, қахва ичиб, суҳбатлашиб ўтиршиса, дўсти: — Анвар, ҳалиги фалончи синфдошимиз бор эдику- дебди.
— Ҳа, ҳа, — дебдилар, Анвар ака.
— Ўша бандачилик қилди — дебди дўсти.
Бу гапдан Анвар ака чуқур қайғуга ботиб: — Инна лиллайҳи воъинна илайҳи рожиъун! Бечара яхши бола эди — дея, юзларига фотиҳа тортибди. Шунда ҳалиги дўсти давом этиб: — Кейин анави фалончи синфдошимиз ҳам, кутилмаганда, қўққисдан ўлди. Кечаси уйқуда кетибди, раҳманлик. Қандай ўлганини ўзиям сезмай қолибди. Эрта билан, ҳадеганда уйғонавермагач, хотини бориб, туртса, ўлиб ётган экан — дебди.
Анвар ака яна: — и-е, уям ўлдими? Эҳ, фоний дунё! Қандай ажойиб дўстимиз эди! Худо раҳмат қилсин.Инна лиллайҳи воъинна илайҳи рожиъун! — дея, юзларига фотиҳа тортибдилар.
Дўсти бўлса:- ҳалиги, пистончи синфдошимиз бор эдику? — дея, Анвар акамнинг ҳайратини бадтар оширибди.
— Ҳа, ҳа, у ҳам ўлдими? — дебди, Анвар акам, шоша -пиша.
— Ҳа, уям Оллога омонатини топширди. Раҳматли ичкиликни кўп ичадиган шиша ғариби эди. Ароқ ичавериб, жигар буйраги ишдан чиққан экан бечаранинг. Охирги қадахни оқ уриб, оламдан ўтибдида ўзиям. Худонинг ҳузурига маст -аласт ҳолатда кетди — дебди дўсти, қахвадан бир икки хўплаб.
Анвар Обиджон юзларига фотиха тортиб яна: Э, Худо раҳмат қилсин! дебдилар.Бироз сукунатдан кейин, дўсти яна давом этибди.
— Кейин, ҳалиги фалончи синфдошимиз бор эдику, ўшаниям кўчада мошина уриб кетди. Ўзидан келиб, ўзидан кетсин. Умри қисқа экан, у ҳам хотин бола чақасини доғи ҳасратда қўйиб, бу фано тупроғини тарк этди. Камаз баччағарнинг тормози йўқ эканда — дебди, чуқур қайғу билан.
Анвар ака яна юзларига мотамсаро фотиха тортар эканлар, дўстига қараб: — Унда ўлмаган фақат сен билан мен қолибмизда — а — дебди. Бу гапдан иккалалари қотиб, кулишибди.
Аъзам Ўктам қора юморни шу тариқа ҳикоя қилиб, кулар экан, сув қўйилган муштдеккина чинни чойнакка кичкина кипятильникни солиб, қайнатгич вилкасини разедкага суқди. Шу маҳал қисқа туташув юз бериб, қайнатгич симидан дзбздждзж деганга ўхшаш товуш чиқиб, та-а-а-рс этиб, ўт чиқиб кетди. Чўчиб тушган Аъзам Ўктам курсига ҳолсизланиб суянганича, бироздан кейин ўзига келди. Бу ҳолатдан иккаламиз кулиб қотдик. Аъзам Ўктам, кула-кула, кўзлари ёшланиб: — Сал қолди-ю, а, шоир? Ўзиям менга бирор нарса бўлса, Холдор Вулқон Аъзам Ўктамни ўлдириб номаълум томонга қочиб кетибди — деб, роса шов-шув бўларди-да — деди.
Биз яна кулдик.
Шу воқеадан кейин бир-икки йил ўтган эди чамаси. Бир куни Андижондаги “Бобур” кутубхонасига кириб, қатлама қилиб қўйилган “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасини ўқиб ўтирсам, газетанинг бир сонидаги тўртинчи бетда Аъзам Ўктамнинг суратига кўзим тушди. Сурат тепасидаги ёзувларни ўқиб, ўтирган жойимда тошдай қотиб қолдим гўё. Чунки, у ерда адабиётимиз яна бир жудоликка учрагани, истеъдодли шоир, Аъзам Ўктамнинг оламдан ўтгани ҳақидаги таъзиянома ёзилган эди. Мен таъзияномага термулганимча ўзимга келолмай, кутубхонада анча вақт ўтириб қолдим. Сўнг, ўзининг ажойиб шеърлари билан шамдай парпираб ёниб, шууримиз зулматларини ёритган, ёниқ — ёрқин истеъдод эгаси, иймон эъдиқодли шоир дўстим — Аъзам Ўктамга Яратганнинг розилигини тилаб, дуо қилдим, худди Тошкентга олис Фарғонадан дўсти йўқлаб келган устоз Анвар Обиджон каби чуқур қайғу ичра шоир дўстимнинг ҳаққига дуо қилиб, юзларимга фотиҳа тортдим.

*********************

Xoldor Vulqon
Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi a’zosi

Shoir doʻstim, marhum A’zam Oʻktamni yod etib
(«Olislarda yongan chiroqlar» nomli esselar toʻplamidan)

1999 yil avgust oylari. Siyosat soxasida yoʻldan ozib, qilgan notoʻgʻri qilmishim uchun Toshkenta, «Doʻrmon» yozuvchilar bogʻida meni xibsga oldilar. Lekin, negadir sud qilmay, xibsxonadan qoʻyib yuborishdi. Ozodlikka chiqdim. Shundan keyin mening xibsga olinganimdan xursand boʻlib, chapak chalib, boshlari osmonga etgan gʻanimchalarning tarvuzi qoʻltigʻidan tushdi. Chunki ular «Xoldor Vulqon endi tamom boʻldi, uning yozganlari abadul abad matbuot va nashriyot yuzini koʻrmaydi. Qamoqda chiriydi.» degan oʻyda edilar. Doʻrmon voqealardan keyin, garchand, xibsxonadan ozod etilgan esamda, ijodkor tanish -bilishlar, menga hayrihox doʻstlar ham meni yoʻqlamay qoʻydilar. «Sen uchun kerak boʻlsa, jonimni qurbon qilishga ham tayyorman!» degan «doʻstlarim» suvga tushgan toshday gʻoyib boʻldilar. Bunday voqealar esa, boshinga ish tushgan paytlar seni tashlab ketmaydigan, sendan yuz oʻgirmaydigan doʻstlarni gʻalvirdan oʻtkazib berar ekan. Shunday olmos donalari kabi tarixiy voqealar gʻalvirida qolgan doʻstlarimdan biri fargʻonalik iste’dodli shoir A’zam Oʻktamdir. A’zamjon tabiatan quvnoq, dinu diyonatli, imoni butun, jasur, millatparvar, yolgʻon gapirmaydigan, halol, iste’dodi Xudo tomonidan yuqtirilgan yuksak didli, haqiqiy shoirlardan biri boʻlib, gapirganda ovozi qor gʻijirlashiga oʻxshab ketadigan ajoyib inson edi. Hayotimning taxlikali, ogʻir paytlari hech yoʻq ijodkor hamkasblar bilan uchrashib, suhbatlasharman degan ilinjda gazeta -jurnallar nashr qilinadigan 16 qavatli binogaga borsam, hali u dargoxda ish boshlanmagan ekan.
— Biroz kuting — dedi, propuska punktida oʻtirgan melisa bola.
Nihoyat ishxonalariga shoshayotgan tanish shoir yozuvchilar kirib kela boshladilar. Ular meni koʻrsalarda, ataylab oʻzlarini koʻrmaganga olib, oʻtib ketaverdilar. Shu payt tashqaridan shoir A’zam Oʻktam kirib keldi. Men shoirni sinash uchun, ataylab oʻzimni qoʻrmaganga solib, devordagi telefon raqamlari roʻyxatiga qarab turdim. Shunda A’zam Oʻktam, yurishidan toʻxtab: — Xoldor Vulqon! — dedi. Men uni endi koʻrganday: — E, A’zamjon, Assalomu aleykum — deya shoir tomon yurdim. A’zam Oʻktam men tomon yurdi. Quchoq ochib, qoʻrishib, hol-ahvol soʻrashgach, A’zamjon menga: — Yuqoriga chiqmoqchimisiz?, — dedi.
-Ha- dedim men.
— Qani ketdik unda, — dedi shoir va “bu odam men bilan”, — deya, melisalar nazoratidagi punktdan meni olib oʻtib ketdi. Biz liftda yuqoriga koʻtarildik. Yuqori qavatlardan biriga chiqqach, koridordan yurib, bir eshik yonida toʻxtadik. Oyogʻiga maxsi-kalish kiyib olgan A’zam Oʻktam choʻntagidan kalitni olib, tajvid qoidalariga amal qilgan holda, qiroat bilan: “Bismillohir rahmonur rahiym”, -deya kabinetini ochdi. Biz ichkariga kirdik. Kreslolarga oʻtirib, duo qildik.
— Obbo, shoirey, yuribsizmi, shunday qilib? Andijonlar tinchmi? Ijodlar qalay? — dedi, A’zam Oʻktam.
— Xudoga shukur, hammasi yaxshi, — dedim men.
— Men ertalab nonushta ham qilganim yoʻq. Mana mayiz, yongʻoq, pryannik, pechene hamma narsa bor. Hozir bitta choy qoʻyaman. Ikkalamiz choy ichamiz, — dedi, shoir tizzalariga shappatilab urib, oʻrnidan turar ekan. Soʻng mushtdan kattaroq choynakka suv solib, kuymalanib yurib, gapida davom etdi: — Kechasi bilan uxlamay ibodat qilib, “Qur’on” oʻqib chiqdim. Namoz oʻqiyverib oyoqlarim shishib ketdi. A’zam Oʻktam shunday deya, toʻxtab, soʻng yana gapida davom etdi.
— Yaqinda deng, Fargʻonadan Anvar Obidjonning sinfdosh doʻsti kelibdi. Ikkovi kafega kirib, qaxva ichib, suhbatlashib oʻtirshisa, doʻsti: — Anvar, haligi falonchi sinfdoshimiz bor ediku- debdi.
— Ha, ha, — debdilar, Anvar aka.
— Oʻsha bandachilik qildi — debdi doʻsti.
Bu gapdan Anvar aka chuqur qaygʻuga botib: — Inna lillayhi vo’inna ilayhi roji’un! Bechara yaxshi bola edi — deya, yuzlariga fotiha tortibdi. Shunda haligi doʻsti davom etib: — Keyin anavi falonchi sinfdoshimiz ham, kutilmaganda, qoʻqqisdan oʻldi. Kechasi uyquda ketibdi, rahmanlik. Qanday oʻlganini oʻziyam sezmay qolibdi. Erta bilan, hadeganda uygʻonavermagach, xotini borib, turtsa, oʻlib yotgan ekan — debdi.
Anvar aka yana: — i-e, uyam oʻldimi? Eh, foniy dunyo! Qanday ajoyib doʻstimiz edi! Xudo rahmat qilsin.Inna lillayhi vo’inna ilayhi roji’un! — deya, yuzlariga fotiha tortibdilar.
Doʻsti boʻlsa:- haligi, pistonchi sinfdoshimiz bor ediku? — deya, Anvar akamning hayratini badtar oshiribdi.
— Ha, ha, u ham oʻldimi? — debdi, Anvar akam, shosha -pisha.
— Ha, uyam Olloga omonatini topshirdi. Rahmatli ichkilikni koʻp ichadigan shisha gʻaribi edi. Aroq ichaverib, jigar buyragi ishdan chiqqan ekan becharaning. Oxirgi qadaxni oq urib, olamdan oʻtibdida oʻziyam. Xudoning huzuriga mast -alast holatda ketdi — debdi doʻsti, qaxvadan bir ikki xoʻplab.
Anvar Obidjon yuzlariga fotixa tortib yana: E, Xudo rahmat qilsin! debdilar.Biroz sukunatdan keyin, doʻsti yana davom etibdi.
— Keyin, haligi falonchi sinfdoshimiz bor ediku, oʻshaniyam koʻchada moshina urib ketdi. Oʻzidan kelib, oʻzidan ketsin. Umri qisqa ekan, u ham xotin bola chaqasini dogʻi hasratda qoʻyib, bu fano tuprogʻini tark etdi. Kamaz bachchagʻarning tormozi yoʻq ekanda — debdi, chuqur qaygʻu bilan.
Anvar aka yana yuzlariga motamsaro fotixa tortar ekanlar, doʻstiga qarab: — Unda oʻlmagan faqat sen bilan men qolibmizda — a — debdi. Bu gapdan ikkalalari qotib, kulishibdi.
A’zam Oʻktam qora yumorni shu tariqa hikoya qilib, kular ekan, suv qoʻyilgan mushtdekkina chinni choynakka kichkina kipyatilnikni solib, qaynatgich vilkasini razedkaga suqdi. Shu mahal qisqa tutashuv yuz berib, qaynatgich simidan dzbzdjdzj deganga oʻxshash tovush chiqib, ta-a-a-rs etib, oʻt chiqib ketdi. Choʻchib tushgan A’zam Oʻktam kursiga holsizlanib suyanganicha, birozdan keyin oʻziga keldi. Bu holatdan ikkalamiz kulib qotdik. A’zam Oʻktam, kula-kula, koʻzlari yoshlanib: — Sal qoldi-yu, a, shoir? Oʻziyam menga biror narsa boʻlsa, Xoldor Vulqon A’zam Oʻktamni oʻldirib noma’lum tomonga qochib ketibdi — deb, rosa shov-shuv boʻlardi-da — dedi.
Biz yana kuldik.
Shu voqeadan keyin bir-ikki yil oʻtgan edi chamasi. Bir kuni Andijondagi “Bobur” kutubxonasiga kirib, qatlama qilib qoʻyilgan “Oʻzbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasini oʻqib oʻtirsam, gazetaning bir sonidagi toʻrtinchi betda A’zam Oʻktamning suratiga koʻzim tushdi. Surat tepasidagi yozuvlarni oʻqib, oʻtirgan joyimda toshday qotib qoldim goʻyo. Chunki, u erda adabiyotimiz yana bir judolikka uchragani, iste’dodli shoir, A’zam Oʻktamning olamdan oʻtgani haqidagi ta’ziyanoma yozilgan edi. Men ta’ziyanomaga termulganimcha oʻzimga kelolmay, kutubxonada ancha vaqt oʻtirib qoldim. Soʻng, oʻzining ajoyib she’rlari bilan shamday parpirab yonib, shuurimiz zulmatlarini yoritgan, yoniq — yorqin iste’dod egasi, iymon e’diqodli shoir doʻstim — A’zam Oʻktamga Yaratganning roziligini tilab, duo qildim, xuddi Toshkentga olis Fargʻonadan doʻsti yoʻqlab kelgan ustoz Anvar Obidjon kabi chuqur qaygʻu ichra shoir doʻstimning haqqiga duo qilib, yuzlarimga fotiha tortdim.